تنظیم  و نگارش : خاطره نورشید

پس از سال ها اسارت زنان در ایران پس از آغاز حکومت خاندان پهلوی، زنان در ایران صاحب موقعیت اجتماعی شدند. خصوصأ پس از سفر رضا شاه به ترکیه که موجبات تحولاتی بنیادین  برای رها ساختن  زنان از قید و بند چادر و حجاب اجباری که توسط مردان برای صدها سال بر زنان ایران تحمیل شده بود .

پس از برنامه بسیار جامع و قانونی برداشتن حجاب از سر زنان که به اجبار بر آنها تحمیل شده بود ، برنامه تحصیل اجباری برای دختران حداقل تا سطح ششم دبستان ، و در پی آن ایجاد کار برای زنان در اجتماع همه و همه از دست آوردهای خاندان پهلوی بود.

گر چه بسیاری از روحانیون از حضور زنان در اجتماع ناراضی بودند و همینطور برداشتن حجاب از سر زنان را یک امر غیر شرعی قلمداد کرده و در تکیه ها و مساجد بر علیه حکومت پهلوی یاوه سرائی می کردند .

اما زنانی که همیشه منتظر فرصتی بودند تا بتوانند بمانند زنان در جوامع پیشرفته دیگر به تحصیل و فعالیت های اجتماعی بپردازند ، این فرصت را مغتنم شمرده و با استفاده از ابزار قانون که حامی آنان بود در مقابل افکار پوسیده آخوندی مقابله کردند .

کشف حجاب رضا شاه حمایت مطلق از حقوق زنانی بود  که در آنروزها میل به زدودن حجاب از سر را داشتند ولی به دلیل بافت اجتماعی و سلطه مرد در خانواده چنین حقی از آنها سلب میشد ولی  وقتی این مسئله به عنوان  دستور و به عبارتی  ” فرمان حکومتی ” ابلاغ و به اجرا در آمد در حقیقت اهرم کمکی بود برای زنان و مردان هم بالطبع از ترس قانون نمی توانستند که مقاومتی انجام دهند ….بله کشف حجاب رضا شاه حمایت مطلق از زن ایرانی بود و این قدرت از مردها سلب میشد که در مقابل فرمان حکومتی مقاومت کنند .

دست آورد این آزادی ها هر روز شکوفا تر می شد تا اینکه در زمان حکومت محمد رضا شاه پهلوی زنان در همه عرصه های اجتماعی و علمی و نظامی …دوشادوش با مردان در اجتماع حضور داشتند.

 

پس از » انقلاب سفید » و در پی آن تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی وشهبانو فرح دیبا ، فرصت های بسیاری برای زنان در جامعه مهیا شد من باب المثال » برای اولین بار دو زن به عنوان مدیر کل به دربار شاهنشاهی  معرفی شدند که یکی خانم لاشاهی و دیگری نیره ضرابی بودند» این دو زن با لباس های رسمی در دربار بکارگماشته شدند …بازتاب این خبر بسیار گسترده بود چون کارهای مدیریتی دربار همیشه در اختیار مردان بود .

حال مروری بر برخی از زنان نامدار ایران

 

اولین کدخدای زن در ایران +عکس

حکم کدخدایی گلنار از طرف آقای شریعتی اهری فرماندار فریدن صادر گردید و طبق این حکم نامبرده از روز ۴۲.۶.۵ با سمت کدخدایی در این قریه مشغول به کار شده است.

 ۱۱ شهریور ۱۳۴۲برای اولین بار در ایران زنی از طرف وزارت کشور به عنوان کدخدا تعیین شد. وی خانم گلنار یبلوئی نام دارد و ۳۵ ساله است که به سمت کدخدای دهکدۀ «خمسلو» از قراء فریدن اصفهان منصوب شده است. حکم کدخدایی گلنار از طرف آقای شریعتی اهری فرماندار فریدن صادر گردید و طبق این حکم نامبرده از روز ۴۲.۶.۵ با سمت کدخدایی در این قریه مشغول به کار شده است. خمسلو از قراء بزرگ و پرجمعیت فریدن است. خانم یبلوئی در مصاحبه با خبرنگار ما در فریدن، برنامۀ کار خود را به این شرح اعلام کرد: 

۱ – ایجاد صلح و صفا بین اهالی و رفع هرگونه اختلاف

۲ – بالا بردن سطح کشت و ازدیاد محصولات کشاورزی

۳ – حفظ نظم محل و بالا بردن سطح فکر بانوان و راهنمایی آنان در امور خانه‌داری و امور اجتماعی

۴ – اجرای قانون و دستورات دولتی با رعایت عدالت و مساوات

۵ – وصول کامل سهمیۀ ۵ درصد عمران از مالکین و کوشش در راه پیشرفت امور فرهنگی

 مهرانگیز دولت‌شاهی سفیر سفارت ایران در دانمارک 

 

مهرانگیز دولت‌شاهی بخش عمده‌ای از عمر خود را صرف بهبود امور زنان ایرانی کرد. وی در سال ۱۳۲۵ خورشیدی، در سازمان خدمات اجتماعی و انجمن حمایت از زندانیان مشغول به کار شد. وی پیش از سفر کاری به دانمارک، «جمعیت راه نو» را تاسیس کرده بود که در جهت احقاق حقوق زنان ایرانی فعالیت می کرد. او برای اینکه به روحانیت آن زمان نشان دهد فعالیت این جمعیت در جهت بی بندوباری زنان جامعه نیست، با تنی چند از روحانیان برجسته زمان من‌جمله آیت‌الله بروجردی و امام موسی صدر دیدارهایی داشت.

وی یکی از مبتکران قانون حمایت خانواده بود که حق طلاق را برای زنان به رسمیت می‌شناخت و اختیار همسر دوم را توسط مرد منوط به اجازهٔ همسر اول می‌کرد.

کتاب جامعه، دولت و جنبش زنان ایران از آخرین نوشته‌های مهرانگیز دولت‌شاهی است.

مهرانگیز دولت‌شاهی به مدت سه دوره، به عنوان نماینده کرمانشاه در مجلس شورای ملی حضور داشت.

در دوره وزارت عباسعلی خلعتبری در وزارت امور خارجه ایران، از مهرانگیز دولت‌شاهی برای تصدی سفارت ایران در دانمارک دعوت به عمل آمد (۱۳۵۴) و وی به عنوان اولین سفیر زن عازم سفارت ایران در دانمارک شد و تا زمان پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ به این ماموریت ادامه داد.

 

 فرخ رو پارسا اولین وزیر آموزش و پرورش زن در ایران 

فرخ‌رو پارسا تحصیلات ابتدایی خویش را در دبستان هما در تهران سپری نمود و برای ادامه تحصیل در دوره متوسطه به دانشسرای مقدماتی رفت. وی توانست دوره متوسطه را با کسب رتبه اول به پایان رسانده و به دانشسرای عالی راه یابد. او در سال ۱۳۲۱ دانشسرای عالی را با اخذ مدرک لیسانس در رشته علوم طبیعی به پایان رسانید و به دانشگاه تهران راه یافت. وی تحصیلات دانشگاهی خویش را در رشته پزشکی ادامه داد و توانست در سال ۱۳۲۹ با اخذ درجه دکترا از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل گردد.

فرخ‌رو پارسا در سال ۱۳۲۱ با احمد شیرین‌سخن ازدواج کرد و از همان سال پس از اخذ مدرک لیسانس از دانشسرای عالی به تدریس در دبیرستان‌های تهران پرداخت. او پس از پایان تحصیلات دانشگاهی تا مقطع دکترا، علی‌رغم اینکه در رشته پزشکی دانش‌آموخته شده بود کار طبابت را رها کرد و ترجیح داد که به کار فرهنگی بپردازد؛ بدین ترتیب او در وزارت فرهنگ آن دوران مشغول به کار شد.

وی در سال ۱۳۳۳ به همراه تنی چند از همکارانش «انجمن بانوان فرهنگی» را برای دبیرستان‌های دخترانه آن دوران تأسیس نمود و در سال ۱۳۳۵خ به عنوان یکی از اعضای هیات رئیسه «شورای همکاری جمعیت‌های بانوان ایرانی» انتخاب شد.

فرخ‌رو پارسا همچنین نخستین مدیر کل زن در ایران بود. در سال ۱۳۳۹ با آغاز به کار دانشگاه ملی ایران، وی عهده‌دار سِمَت مدیر کلی دبیرخانه دانشگاه ملی ایران شد. انتصاب یک زن به این سمت، اعتراضات زیادی را در محافل اداری، فرهنگی و سیاسی تهران به راه انداخت ولی مقامات دانشگاه توانستند از برکناری فرخ‌رو پارسا جلوگیری کنند.

او در سال ۱۳۴۷ به عنوان وزیر آموزش و پرورش انتخاب شد. در هنگام وزارت وی محمد بهشتی و محمدجواد باهنر در امر تهیه کتابهای درسی از مشاورین فرخ‌رو پارسا و از حقوق‌بگیران آن وزارتخانه بودند. مرکز اسلامی هامبورگ سالها زیر نظر محمد بهشتی از فرخ‌رو پارسا بودجه دریافت می‌کرد. محمد بهشتی حتی از طرف همان وزارتخانه به ماموریت‌هایی، از جمله به آبادان، فرستاده شد. محمدجواد باهنر نیز از وزارت آموزش و پرورش تحت وزارت فرخ‌رو پارسا امتیاز تاسیس چند مدرسه ملی مذهبی را گرفته بود که در نقاط مختلف تهران قرار داشتند.

شوربختانه پس از انقلاب ۱۳۵۷ خورشیدی، وی با اتهاماتی چون: «حیف و میل اموال بیت المال و ایجاد فساد در وزارت آموزش و پرورش و کمک به نشو و نمای فحشا در آموزش و پرورش و همکاری موثر با ساواک و اخراج فرهنگیان انقلابی از وزارت فرهنگ ایران و غیره…» در دادگاه انقلاب اسلامی شعبه تهران به ریاست صادق خلخالی محاکمه شد و به عنوان «مفسد فی الارض» (عامل فساد بر روی زمین) در تاریخ ۱۸ اردیبهشت سال ۱۳۵۹ برابر با ۸ مه سال ۱۹۸۰ اعدام گردید.

گرچه تنها بخشی که بانو فرخ رو پارسا  مرتکب » حیف و میل اموال بیت المال و ایجاد فساد » شده بودند دادن پول به افرادی چون محمد بهشتی بود برای تأمین بودجه » مرکز فتنه اسلامی هامبورگ » و یا دادن مجوز به محمد جواد باهنر برای تأسیس مدارس ملی مذهبی بود که مرکز فتنه شدند .  

مهناز افخمی وزیر مشاور در امور زنان 

مهناز افخمی (ابراهیمی ) (زاده ۱۳۱۹ کرمان) دومین زن در ایران است که به مقام وزارت رسید (پس از فرخ‌رو پارسا)، و در سال ۱۳۵۵ به عنوان «وزیر مشاور در امور زنان» در دوره پهلوی انتخاب شد. او از ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۹ رئیس گروه آموزش زبان انگلیسی در دانشگاه ملی ایران بود، از ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۷ به مدت ۸ سال دبیر کل سازمان زنان ایران، و از ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ به مدت ۳ سال وزیر مشاور در امور زنان بود.

وی پس از خروج از ایران به همکاری با بنیاد مطالعات ایران پرداخت . در سال ۱۹۹۵ «سازمان بین‌المللی آموزش و همکاری زنان» را در آمریکا بنیان گذاشت. این سازمان غیردولتی پس از کنفرانس بین‌المللی زنان در پکن (۱۹۹۵) تاسیس شد و با ۲۰ کشور مختلف همکاری می‌کند (که ایران جزو این کشورها نیست

در پی انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ که با حضور پر رنگ زنان همراه بود. مهناز افخمی معتقد است که آنچه توسط زنان در ایران اتفاق افتاد تداوم منطقی حرکتی است که نزدیک به یکصد سال پیش در کشور آغاز شده بود. او در مصاحبه ای که در آذر سال ۱۳۹۰ منتشر شد بر این نکته تأکید کرد: «جنبش سبز در ایران تداوم حرکتی است که نزدیک به یک قرن پیش آغاز شد و فرازها و فرود ها و تغییر و تحول های تکاملی و انقلابی پرشماری را پشت سر گذاشت.» وی وضعیت کنونی در ایران را «مرحله ای دیگر از جنبشی در جریان» توصیف می کند .

مهناز افخم علاوه بر تمامی فعالیت هایش مولف هفت  جلد کتاب است که مطالب این کتاب ها عمومأ در پیرامون مسائل و حقوق زنان است .