اشرف الملوک، ملقب به فخرالدوله

در بین هزاران نفری که در کلانشهرها، روزانه با استفاده از تاکسی ها جابجا می شوند، شاید تنها تعداد کمی بدانند که بنیانگذار سیستم تاکسیرانی در ایران، یک خانم بوده است. تعجب نکنید، اشرف الملوک، ملقب به فخرالدوله، نهمین دختر مظفرالدین شاه قاجار که با بهره گیری از ارثیه پدری و مدیریت خود، به یکی از ثروتمندترین زنان ایران تبدیل شد، اولین کسی بود که در ایران به فکر این افتاد که تاکسی و فرهنگ استفاده از تاکسی را در میان مردم ایران رواج دهد.

تعجب نکنید، اشرف الملوک، ملقب به فخرالدوله، نهمین دختر مظفرالدین شاه قاجار که با بهره گیری از ارثیه پدری و مدیریت خود، به یکی از ثروتمندترین زنان ایران تبدیل شد، اولین کسی بود که در ایران به فکر این افتاد که تاکسی و فرهنگ استفاده از تاکسی را در میان مردم ایران رواج دهد. اگرچه برخی منابع تاریخی نوشته اند که فخرالدوله اولین فرد واردکننده تاکسی به تهران نبوده است و آن را به علی امینی نسبت داده اند اما در کتاب «اولین  زنان» نوشته «عذرا دژم» هم به این موضوع اشاره شده است که فخرالدوله اولین کسی بوده چه چنین فکری به سرش زده است حتی در قسمتی از تاریخ آمده است که او به پسرهایی که می خواستند متأهل شوند یک تاکسی برای امرار معاش هدیه می داده که آنها بتوانند از پس هزینه های زندگی بر بیایند و علاوه بر این، نان حلالی هم کسب کنند.

تا سال 1324 و 1325 تعدادی از اتومبیل های شخصی با عنوان کرایه در خیابان خلوت و اندک تهران به نقل و انتقال مردم مشغول بودند اما هنوز هم حرف اول را درشکه ها می زدند و همچنان تنها وسیله نقلیه ارزان و بی رقیب شهر تهران بودند تا این که در اوایل سال 1325 خانم فخرالدوله از شرکتی ، 10 دستگاه اتومبیل فورد خریداری کرد و در اختیار کسانی که رانندگی بلد بودند قرار داد و آنها تنها با کرایه ای به مبلغ 5 قران، مسافران را در خیابان های خلوت تهران به سرعت به مقصد می رساندند.

شهر فرنگه تاکسی، از همه رنگه تاکسی

یکی از نکات جالب درباره رانندگان سواری های کرایه این بود که تمامی آنها به هنگام رانندگی با اتومبیل خود، باید کت و شلوار به تن می کردند و همچنین آرمی فلزی به صورت مدال که تصویری از یک اتومبیل روی آن برجسته شده بود را بر روی یقه و سینه خود نصب می کردند.

اگر به عکس های راننده های تاکسی آن دوره نگاهی بیندازید، تمام رانندگان آن دوره را با همین تیپ و شکل و شمایل خواهید دید، آرم های فلزی بر روی یقه و کت آنها، همیشه در گواهینامه هایشان به چشم می خورد. رفته رفته با ورود ماشین های مختلف به ایران که بیشتر آمریکایی و انگلیسی بودند، تاکسی هایی از مدل های مختلف هم در تهران ظاهر شدند و دیگر فقط فیات های سیاه و سفید، تاکسی به شمار نمی آمدند. در این زمان ماشین های مختلفی از خودروهای فورد آمریکایی گرفته تا بنزهای آلمانی در خیابان های پایتخت، مسئو.ل حمل و نقل مردم در سطح شهر بودند.

مردمی هم که توانایی خرید این ماشین ها را نداشتندو مهمتر از آن رانندگی هم بلد نبودند با سوار شدن به این مدل تاکسی ها، ذوق زده می شدند. باید گفت تا مدت ها استفاده از این تاکسی ها صرفا به خاطر جابجایی به نقاط مختلف نبود، بلکهش بیه شهر فرنگی بود که مردم برای هیجان از آن استفاده می کردند.

با استفاده زیاد مردم از تاکسی ها و در نبود یک اتحادیه یا تعاونی مشخص، شوفرها تصمیم گرفتند مسیرهای پر رفت و آمد شهر را برای خودشان تقسیم بندی کنند و به این ترتیب بود که اولین مسیرهای مشخص برای تاکسی های تهران به وجود آمد.

اولین سازمان تاکسیرانی در ایران در سال 1359 شکل گرفت که البته قبل از آن، یک اتحادیه به صورت تعاونی، مسئول رسیدگی به امور تاکسی های تهران بود که همچنان پابرجاست و به کار خودش ادامه می دهد اما بعد از تشکیل این سازمان بود که تاکسی ها در شهر بزرگ تهران سر و سامان گرفتند.

این ماشین ها که در تهران مشغول به جا به جایی مسافران شدند، لقب اولین نسل تاکسی ها را را به نام خود کردند. پس از آن هرکسی که درشکه های خود را از رده خارج می کرد یک دستگاه ماشین دریافت کرد.

تاکسی ها خیلی زود در دل مردم جا باز کردند. علت استقبال هم این بود که این تاکسی پاتوق شان بیشتر جلوی هتل ها، سینماها و تئاترها بود و مانند آژانس های امروزی مسافران را به صورت تک سرنشین و یا خانوادگی، بدون آنکه مسافر دیگری در میان راه سوار کنند، به مقصد می رساندند. این استقبال هر روز شدت  بیشتری پیدا می کرد و همی مسئله موجب شد تا در عرض چند ماه بر تعداد اتومبیل های تهران افزوده شود، پایان همان سال بود که تعداد آنها به 50 دستگاه ماشین رسید که در تهران رفت و آمد می کردند و در نهایت فخرالدوله در سال 1326 با خرید 100 دستگاه تاکسی و استخدام 100 شوفر کم درآمد و عیالوار، تاکسیرانی تهران را به قبضه خود درآورد.